Sinds een aantal jaar is het duidelijk dat mijn kind last heeft van onder andere medische trauma’s door mijn ziektes (hij is hier voor onder behandeling). Iets wat enorm lastig is. Zeker omdat dit kind ook niet laat zien aan de buitenwereld behalve zijn ouders wat er qua emoties in zijn hoofd omgaat. Maar hoe kan je nu precies zien dat het kind last heeft van een trauma?

Posttraumatische stresstoornis

Ons kind heeft last van PTSS. Iets wat beter bekend staat om de volledige betekenis: Posttraumatische Stressstoornis. Je hoort dit niet veel bij kinderen, meeste mensen kennen dit van uitgezonden soldaten bijvoorbeeld. Een Posttraumatische Stressstoornis houdt in dat je kind een heftige gebeurtenis heeft meegemaakt en daar mentaal mee in de knoop zit. Deze gebeurtenis wordt ook wel een trauma genoemd. Door deze gebeurtenis staat het hoofd en het lijf van het kind continu “aan”. Het is in een Fight or Flight modus beland, en daardoor is het kind continu op zijn/haar hoede dat er weer iets kan/gaat gebeuren.

Gevolgen van stress in het lijf

Wanneer jouw lijf continu onder enorme stress staat dan brengt dit een hoop lichamelijke gevolgen mee. Stress is namelijk een gevolg van je onveilig voelen. Je hartslag gaat omhoog, hogere bloeddruk, je maakt meer adrenaline aan, je maakt meer Cortisol (Het hormoon waarmee je je stress onder controle houdt) aan, je spant continu je spieren aan, bijt op je kaken, krijgt hoofdpijn, buikpijn tot mogelijk braken aan toe. Je gaat vaak meer suikers en koolhydraten eten, wat er voor zorgt dat je brein nog meer moet overwerken. Want suikers en koolhydraten zorgen namelijk dat je lijf veel meer stress en onrustigheid ervaart.

Acute PTSS

Kort na het incident zijn veel kinderen maar ook volwassenen gestresst. Dit wordt acute stressstoornis genoemd. Vaak verdwijnen deze spanningen en stress vanzelf. Mochten deze klachten langer aanhouden praten we over een Posttraumatische stressstoornis.

Chronische Posttraumatische Stressstoornis

Indien een kind langer dan drie maanden klachten heeft van een trauma, of meerdere trauma’s en hier dagelijks klachten van ervaart praten we over een chronische posttraumatische stressstoornis.

Wat is de oorzaak dat een posttraumatische stressstoornis ontwikkeld wordt?

Een trauma, en dit kan in de ogen van een volwassenen iets kleins zijn, zoals bloedprikken. Maar ook een ziekte, of een zieke ouder, overleden ouder, een ziekenhuisopname, operatie, een ongeluk, huiselijk geweld, seksueel misbruik, pesten of andere dingen.

Wat voor gedrag komt er bij het kind naar voren?

Dit verschilt per kind, het ene kind wordt heel stil en wilt er niet over praten terwijl het andere kind er juist veel over praat. De kinderen die er minder makkelijk over durven te praten hebben een grotere kans op een posttraumatische stressstoornis. Kinderen die vaak al angstiger en gevoeliger zijn hebben ook een grotere kans op de ontwikkeling van PTSS.

Onrust

Meeste kinderen hebben enorme last van een gespannen gevoel in hun lijf en zijn continu onrustig, in hun hoofd maar ook in hun lijf. Het kind heeft vaak last van hartkloppingen, misselijkheid tot aan braken. Ze zijn prikkelbaar en daardoor snel boos/verdrietig. Sommige kinderen gaan bijten, schoppen en slaan omdat ze het niet met woorden uit kunnen leggen wat er in hun hoofd en lijf omgaat. Ze schrikken meer van geluiden en of gebeurtenissen. Soms kan dit zo heftig zijn dat de omgeving niet goed kan begrijpen waarom de kinderen zo angstig en of in paniek raken.

Overalertheid

Daarnaast zijn kinderen met PTSS vaak overalert. Ze zijn van alles bewust wat er om hen heen gebeurd, horen en zien alles, dit komt omdat ze niet meer kunnen ontspannen. Ze zijn bang dat wat hun meegemaakt hebben elk moment opnieuw kan gebeuren. Dit is ook waarom de kinderen zo schrikachtig kunnen zijn. Deze alertheid tot in de extreme kost enorm veel energie. Hierdoor is het kind vaak heel moe na bijvoorbeeld een schooldag of een dag vol activiteiten. Geadviseerd wordt ook om de dagen zo prikkelarm mogelijk in te delen zodat het kind tot rust kan komen.

Problemen op school

Omdat het lijf dus altijd gespannen is en in hoge staat van paraatheid is, is er minder aandacht en concentratie bij schoolwerk. Dit kan van invloed zijn op het gedrag en de cijfers op school. Ze hebben vaak moeite met het onthouden van nieuwe informatie of om de eerder aangeleerde informatie te kunnen ophalen uit het geheugen. Maar dit kan ook gelden voor het opgelopen trauma, het kan zijn dat uw kind moeite heeft om de schokkende en/of bedreigende gebeurtenis te kunnen herrineren.

Slaap problemen

Vaak zien we ook dat kinderen met PTSS door hun gespannenheid moeite hebben om in slaap te kunnen vallen. Hiervoor moet je lijf, en geest, namelijk ontspannen zijn. Daarnaast schrikken ze overal van zoals we al eerder vermeld hadden en dus kan elk klein geluid een trigger zijn. Hierdoor slaapt het kind mogelijk ook heel licht. Daarnaast kan uw kind last hebben van nachtmerries, dit komt omdat je vaak in je slaap dingen verwerkt. Uw kind kan dus continu dromen over het trauma, gillend, badend in zweet en huilend wakker worden. Mogelijk kan het zijn dat het kind daarom ook weer angstig wordt om te moeten gaan slapen. Daarnaast kunnen kinderen die zinderlijk waren ook ineens weer in bed gaan plassen. Ook kan uw kind vaak weer vroeg wakker zijn. Door slaap te kort kan het weer zijn dat het kind overdag weer prikkelbaar is. Probeer daarom zoveel mogelijk een vast ritme te hebben met naar bed brengen. Lees bijvoorbeeld een prikkelarm boekje voor of draai een Spotify lijst met slaapmuziek.

Druk gedrag vertonen

Druk gedag is veel voorkomend met een Posttraumatische Stressstoornis. Ze kunnen niet meer op hun billen blijven zitten, friemelen overal aan, praten veel en zijn hier ook niet rembaar in. Ze kunnen heel brutaal worden of juist heel afwijkend in hun antwoorden. Sommige kinderen worden zelfs agressief. Alles om maar niet met deze gebeurtenis bezig te hoeven zijn.

Zelfverwonding

Ook zijn er kinderen die zichzelf verwonden om de pijn te voelen in plaats van de pijn van de vervelende gebeurtenis(sen). Ze kunnen gaan krassen op hun huid, zichzelf snijden, haren en nagels eruit trekken. Het is dus ook extra belangrijk om hiervan bewust te zijn en het in de gaten te houden. Dit kan ook al bij kleine kinderen voorkomen, en niet alleen bij tieners.

Herbelevingen van het trauma

Herbelevingen van het trauma is een veel voorkomend iets. Het kind ziet dan continu de beelden in haar/zijn gedachten. Dit hoeft maar door iets kleins getriggerd te worden. Het kan ook voorkomen op school. Daarom is het wel handig om de juf/meester hierover in te lichten en korte lijntjes te houden.

Vermijden van bepaalde plekken, mensen of voorwerpen

Het kind kan ineens bepaalde plekken of mensen niet meer willen zien en willen ontwijken om maar niet aan de gebeurtenis te hoeven denken maar ook om bijvoorbeeld te zorgen dat het in geval van seksueel misbruik/huiselijk geweld, niet nog een keer gebeurd. Ook kan een bepaald voorwerp een trauma zijn en daardoor het kind ineens niet meer dat voorwerp willen zien/gebruiken. Daarnaast kunnen kinderen ineens in totale paniek zijn omdat iemand op straat bijvoorbeeld op de persoon lijkt die het trauma veroorzaakt heeft. Of bijvoorbeeld een rode auto ziet en totaal in paniek is omdat een rode auto het ongeluk veroorzaakt heeft. Alleen buitenspelen, naar school gaan of afspreken met vriendjes wordt daardoor soms lastig.

Terug vallen in ontwikkeling

Let op, zoals eerder vermeld kan het kind ineens terugvallen in ontwikkeling. Zoals ik al beschreef kan het ineens weer in bed gaan plassen, maar ook ineens bijvoorbeeld stoppen met praten. Of ze gaan ineens weer met een babystemmetje praten of jonger gaan gedragen.

Vermoeidheid

Omdat het kind continu “aan staat” komt vermoeidheid veel voor bij een Posttraumatische Stressstoornis. Ook zorgen slaapproblemen voor vermoeidheid. Hierdoor hebben veel kinderen weinig energie om nog te spelen of te focussen op school.

Angst gevoelens

Veel kids met PTSS ervaren vaak enorme angst gevoelens. Hierdoor voelen ze zich onveilig zonder een vertrouwd persoon als een ouder of iemand die dichtbij het gezin staat. Daardoor kunnen ze in paniek raken. Bijvoorbeeld als hun eigen juf niet in de pauze op het schoolplein staat. Of kinderen die ineens niet meer durven slapen als een van de ouders niet thuis is voor het naar bed gaan. Maar ook angsten in de zin van bang om opnieuw verlaten te worden, om zelf dood te gaan, of dat een van de ouders doodgaat. Zelfs voor straf even alleen op de trap of naar hun kamer kan een onveilig gevoel geven!

Somberheid

Soberheid is iets wat vaak gepaard gaat met PTSS. Dit is een gevolg van slaap te kort, minder bewegen, gespannenheid, en het continu terugtrekken in een veilige omgeving. Ze kunnen zich schuldig gaan voelen tegenover hun ouders dat ze zich zo voelen. Of omdat ze niet “normaal” zijn zoals andere kinderen.

Geen zelfvertrouwen meer

Het kan voorkomen dat uw kind zich minder zelfverzekerd voelt. Bang zijn dat bijvoorbeeld zijn/haar vriendjes hem/haar niet meer aardig vinden. Of ineens heel veel bevestiging nodig hebben. Ze kunnen enorm negatief over zichzelf gaan denken. Ze hebben het gevoel niets waard te zijn of schuldig te zijn van de nare gebeurtenis.

Dissociatie

Ook kunnen kinderen in een toestand komen waarbij ze hun emoties/gevoel los koppelen van wat zij meemaken of meegemaakt hebben. Dit noemen we disscociatie. De verschillende onderdelen van de hersenen werken niet meer goed samen en daardoor kunnen bepaalde hersenfuncties niet correct uitgevoerd worden. Ze kunnen dan bijvoorbeeld traag of niet reageren op mensen uit de omgeving. Het kan zelfs lijken of het kind bewusteloos is terwijl dit niet geval is.

Minder emoties kunnen voelen

Kinderen met een Posttraumatische Stressstoornis kunnen vaak veel moeilijker bij hun emoties. Zij voelen zich niet meer blij bij een leuke gebeurtenis. Maar ook bijvoorbeeld niet verdrietig bij een nare gebeurtenis. Alles voelt in hun koppie emotieloos. Ze kunnen ook het gevoel hebben dat ze niet meer bij hun gezin of vrienden horen. Dat zij hem/haar niet meer willen of juist beter af zijn zonder het kind.

Steun

Steun uit het gezin en de omgeving is enorm belangrijk. Het zorgt ervoor dat het kind het begrip krijgt wat hij/zij nodig heeft in deze situatie. Maar ook bijvoorbeeld de juiste hulp door bijvoorbeeld naar de huisarts te gaan en het gesprek op school aan te gaan. Door juist niet heel boos te worden op het kind als hij/zij iets doet wat niet mag maar door het gesprek aan te gaan. Maar vooral laten merken dat het kind niet alleen in de situatie staat en er samen voor gestreden wordt om het kind zich weer blij te laten voelen.

Andere aandoeningen

Kinderen die een Posttraumatische Stressstoornis ontwikkelen hebben een grotere kans om ook andere stemmings- of gedragsproblemen te hebben zoals een dwanggedachtes en dwanghandelingen (OCD), depressie, functionele klachten (conversie) of ADHD. 

Hoe wordt de diagnose Posttraumatische stressstoornis gesteld?

De eerste stap is herkenning van de ouders dat er iets niet goed gaat met het kind, daarna ga je met het kind naar de huisarts om verder te gaan kijken. Op basis van verhaal en normale bevindingen bij lichamelijk onderzoek kan de diagnose PTSS gesteld worden. Bloedonderzoeken worden gedaan indien er geen direct duidelijke oorzaak is voor een PTSS diagnose, een te snel werkende schildklier kan namelijk klachten geven die hier op lijken. Bij kinderen met PTSS is de schildklierfunctie normaal.

Verwijzing naar een kinder-jeugd psycholoog

Nadat de huisarts denkt aan een Posttraumatische stressstoornis wordt er een doorverwijzing gemaakt voor een kinder-jeugd psycholoog/psychiater. Deze gaan verder onderzoek doen om te kijken of dit daadwerkelijk het geval is en welke behandeling het best bij het kind past. Of om te kijken of er ook andere stemmings- of gedragsproblemen spelen bij het kind.

Hoe wordt een Posttraumatische stressstoornis behandeld door een psycholoog?

Dit kan op verschillende manieren. En per kind zal er gekeken moeten worden wat het beste bij hem of haar aansluit.

EMDR

EMDR is de afkorting voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. EMDR is een behandeling die uitgevoerd wordt door een psycholoog waarbij de beelden van de nare gebeurtenis losgekoppeld kunnen worden van de emoties die ontstaan zijn. Tijdens de behandeling moet het kind met steeds meer opvoerende stress van de gebeurtenis geconfronteerd worden en tegelijkertijd gaat de psycholoog bijvoorbeeld tikken op de knieën en van het kind, of krijgt hij een trillend apparaatje in zijn handen, of moet hij lichtflitsen volgen met zijn ogen. En dit wordt vaak 2 x per sessie herhaald. Dit zelfde verhaal wordt herhaald in meerdere sessies tot het beeld wat het kind voor zich ziet geen angst meer oproept. Bij jonge kinderen die moeilijk kunnen praten wordt dit ook wel in de vorm van een verhaal over het trauma die de ouders voorlezen, of doormiddel van een striptekening van het verhaal. Dit is afhankelijk per kind. Hierna mag het kind spelen in de speelruimte om tot rust te komen en de spanning weer weg te laten ebben zodat het kind ook niet volgende keer bang is om weer terug te moeten komen. Hierna kan het kind een aantal dagen last hebben of heel vermoeid zijn.

Cognitieve gedragstherapie

Doordat het kind veel gedachten heeft over de nare gebeurtenis ontstaat er onrust, of terewijl een ruis, in het hoofd van het kind. Deze maken het kind vaak bang en onzeker. Door technieken zoals praten, spelen, schrijven of tekenen probeert de psycholoog deze niet helpende gedachtes te vervangen met wel helpende gedachtes.

Speltherapie

Hele jonge kinderen kunnen geholpen worden met spel therapie. Dit gebeurd in een ruimte met speelgoed en de psycholoog speelt dan mee. Vaak spelen jonge kinderen de bedreigende gebeurtenis na en kan de psycholoog hierin het kind begeleiden en er doorheen helpen met praten.

Ouder begeleiding en een gezinscoach

Wat erg fijn is in een situatie zoals deze, waarbij jouw kind PTSS heeft, is dat de psycholoog een gezinscoach aanraadt. Deze begeleidt de ouders hoe ze bepaalde situaties thuis het beste kunnen aanpakken, en zo behandelen de ouders dan al het kind deels thuis. Bijvoorbeeld met de stoplicht theorie.

Steun van de ouders

Kinderen met PTSS hebben vaak veel hun ouders nodig. Ze hebben behoefte aan veel steun, liefde en geborgenheid. Geef je kind de ruimte om te vertellen wat er met hem/haar aan de hand is. Stel open vragen in plaats van gesloten vragen. Je kind de liefde geven die hij nodig heeft is het beste wat je kunt doen, maar je moet ook grenzen blijven stellen. “Je mag je rot voelen, maar…. slaan,schoppen en bijten doen wij hier niet in huis.”

Een vast en prikkelarm dagritme

Uw kind heeft mogelijk de neiging om zich vaak terug te trekken en weinig meer te ondernemen. Probeer een vast dagritme er in te houden. Zoveel mogelijk duidelijkheid en structuur. Maar probeer geen overvolle dagen te plannen want dat kunnen zij ook niet aan. Denk aan activiteiten zoals Lego, dit is goed voor het brein omdat zij dan moeten nadenken wat en hoe ze iets gaan bouwen. In plaats van dat zij de tijd hebben om na te denken over het trauma.

Beweging

Beweging zorgt ervoor dat er minder spanning in het lijf komt te staan. Ook gaan de hersenen op een andere manier aan het werk. Ze moeten namelijk aan iets anders denken dan aan het trauma. Denk aan zwemmen, voetbal, turnen, dansen, kickboksen (let op dat dit een school is waarbij aan zelfvertrouwen gewerkt wordt) etc.

Ontspanning

Plan in het dagritme ook ontspanning in. Er is via NPO op YouTube kinder yoga, dit is heel goed voor het brein en lijf om tot ontspanning te komen. Of zet rustige piano liedjes voor kinderen op terwijl ze kleuren. Maak een wandeling. Even gamen of tv kijken. Let wel op dat ze vriendelijke dingen kijken en dit beperkt te houden met een tijdslimiet van te voren aangegeven. Zet eventueel de wekker als jouw kind snel boos raakt op het moment dat de tv aangaat, let wel op dat je dan bijvoorbeeld zegt: “naam kind, over 30 minuten gaat de wekker af en dan ga je rustig de tv uit zetten en een boekje lezen”.

Medicatie

Bij kinderen met PTSS wordt nauwelijks medicatie ingezet, tenzij niet anders mogelijk.

Wat betekent het hebben van een posttraumatische stressstoornis voor de toekomst?

Met de juiste begeleiding en therapie kan een kind herstellen. Het kan zelfs een jaar of langer duren voor dit gebeurd. Vaak hangt dit ook af van de ernst van het incident en de begeleiding. Wel is het zo dat een kind vele malen kwetsbaarder is om nog een keer PTSS te ontwikkelen. Het is dus goed om tijdig de signalen te herkennen en goed te begeleiden om verder toenemen te voorkomen.

Middelenmisbruik

We hebben het eerder al gehad over zelfverwonding, maar middelen misbruik komt ook vaak voor bij pubers die dealen met een posttraumatische stressstoornis. Deze hebben een veel grotere kans om alcohol, sigaretten of drugs te gaan gebruiken en hier aan verslaafd te raken omdat dit het gevoel van de nare gebeurtenis dooft.

Depressie

Als je als kind al last hebt gehad van PTSS heb je als puber, volwassene een grotere kans om in een depressie of angststoornis te raken. Het is dan ook verstandig om hiervan alert te zijn. 

Persoonlijkheidsontwikkeling

Het doormaken van een posttraumatische stressstoornis kan gevolgen hebben voor de persoonlijkheidsontwikkeling.